Wspomnienie. Bruce Kirby

Wspomnienie. Bruce Kirby

94 lata temu, 2 lutego 1929 roku, w kanadyjskiej Ottawie urodził się Bruce Kirby, dziennikarz i projektant jachtów.

Kirby to projektant jachtu klasy Laser, który powstał w 140 krajach w liczbie ponad 225 tysięcy sztuk. Jacht od 1996 roku znalazł się w programie żeglarskich konkurencji mężczyzn, a od 2008 także kobiet. W Ottawie rozpoczął swoją karierę dziennikarską w gazetach, a później został redaktorem One-Design Yachtsman (obecnie magazyn Sailing World ). Zaczął żeglować w wieku sześciu lat z ojcem i bratem, a jako nastolatek przeniósł się do klasy International 14. Dwukrotnie zdobywając mistrzostwo świata w tej klasie w 1958 i 1961. Reprezentował również Kanadę w trzech regatach olimpijskich żeglując na Finnie w 1956 i 1964 oraz na łodzi kilowej Star w 1968. Kirby nie miał formalnego wykształcenia w zakresie projektowania łodzi i wykorzystał dość skromne umiejętności, które rozwinął w rzeźbieniu modeli łodzi, aby stworzyć swój pierwszy International 14, który nazwał Mark One. Słynny cytat Kirby’ego z jego wprowadzenia do projektowania jachtów: „Miałem kopię Skene’s Elements of Yacht Design. Jeśli rozumiesz 50% tego, co jest w tej książce, możesz zaprojektować łódź. Projektowanie to nie operacja mózgu. Zawsze powinniśmy udawać, że tak jest, ale tak naprawdę nie jest.” Najsłynniejszy projekt Kirby’ego, Laser, powstał w 1970 roku.

Historia powstania Lasera została z czasem nieco upiększona, twierdząc, że został zaprojektowany na odwrocie koperty, a nawet serwetki obiadowej. Zdobienie jest jednak tylko niewielkie; Kirby zrobił pierwszą wstępną wersję roboczą podczas rozmowy telefonicznej ze swoim partnerem biznesowym Ianem Brucem i tak naprawdę to tylko bazgroły w notatniku. Oryginalna koncepcja była tak prosta, jak „potrzebujemy nakładki na samochód” Iana Bruce’a, i tak narodziła się historia. Ian Bruce żartobliwie nazwał szkic Kirby’ego „doodle za milion dolarów”. Laser sprzedał się w ponad 220 000 łodzi, stając się najpopularniejszym na świecie projektem. Jego wysokie osiągi w połączeniu z prostymi liniami i zestawem Kirby’ego sprawiły, że Laser stał się wszechobecną klasą i udoskonalił umiejętności wielu przyszłych mistrzów. Ten prosty szkic zdołał uchwycić esencję żeglowania pontonem: szybko, przyjemnie, fizycznie i bardzo satysfakcjonująco. Dziś pozostaje klasą olimpijską i tak było przez siedem igrzysk, podczas gdy mniejszy uzbrojony Laser Radial jest również samotną klasą olimpijską dla kobiet. Był to poligon doświadczalny wielu najbardziej utalentowanych żeglarzy w tym sporcie, w tym Ben Ainslie , Robert Scheidt, Tom Slingsby, Glenn Bourke, Carolijn Brouwer i Marit Bouwmeester. Poza laserem, Bruce Kirby zaprojektował wiele jachtów, w tym Sonar (była paraolimpijska łódź kilowa i jego osobisty ulubieniec ze wszystkich projektów), Apollo, Kirby 23 i Kirby 25, by wymienić tylko kilka. Zaprojektował także dwa 12-metrowe jachty America’s Cup, Canada w 1983 i Canada II w 1987, i był członkiem komitetu, który stworzył łodzie IACC, które zastąpiły Dwunastki. Kirby przez całe życie był fanem Pucharu Ameryki, twierdząc, że był „prawdopodobnie jedyną osobą, która pamięta, jak przed wojną słuchała Pucharu Ameryki w radiu”. Zmarł 19 lipca 2021 roku.

Laser w oryginalnych barwach.

Laser to klasa najpopularniejszych na świecie jachtów regatowych. Liczy wiele odmian, nie wszystkie spotykane są w Polsce. Najpopularniejszy jacht to Laser Standard (powierzchnia żagla 7,06 m kw.), zaprojektowany w 1970 roku przez Bruce’a Kirby i początkowo nazwany Weekender. Nazwę Laser nadano mu rok później. Przełomem w rozwoju klasy był rok 1996 kiedy to klasa weszła do programu olimpijskiego w miejsce Latającego Holendra. Założenia projektowe Lasera to prostota konstrukcji i całkowita jej powtarzalność dzięki czemu jest w pełni monotypowy wykluczając wyścig technologiczny. Do roku 2021 powstało około 195 tysięcy sztuk kadłubów tego jachtu czyniąc z niego najliczniejszą na świecie flotyllę a co roku przybywają kolejne 4 tysiące. Na bazie tego samego kadłuba rozgrywane są aż trzy konkurencje żeglarskie. Obok wersji Standard zawodnicy ścigają się w klasie Laser Radial i Laser 4,7.

Klasa Radial znalazła się w programie olimpijskim kobiet w 2008 roku zastępując jachty klasy Europa. Ma krótszy maszt i mniejszą powierzchnię żagla (5,76 m kw.). Dla szkolenia dzieci w wieku od 12. roku życia przeznaczono Laser 4,7 o takiej powierzchni żagla i skróconym maszcie. Dzięki zmniejszeniu powierzchni żagla możliwe jest żeglowanie na tej łódce lżejszym zawodnikom, a przejście do „dorosłej” kategorii wiekowej wymaga zmiany samego takielunku. Rodzina Lasera to kilkanaście różnych klas, zarówno jedno jak i kilkuosobowych, o zróżnicowanej konstrukcji i przeznaczeniu. Wśród nich są zarówno jachty rekreacyjne (Laser Stratos), do szkolenia wstępnego (Laser Pico) oraz jednostki stricte regatowe, zaawansowane technologicznie maszyny regatowe (Laser 2000). Odrębną rodzinę stanowią skiffy, jachty sportowe o znacznej powierzchni żagla i rozwijające duże prędkości, niezwykle wymagające wobec załóg (Laser 3000, 4000 i 5000). W rodzinie Lasera znajdziemy również jacht z podnoszonym kilem (Laser SB3).

Od 2022 roku nazwa Laser znikneła z wykazu międzynarodowych imprez, ale nie zniknęły same jachty. Łódki znane do tej pory jako Laser 4,7, Radial i Standard będą nazywały się odpowiednio ILCA 4, 6 i 7. Za tą zmianą stoi konflikt pomiędzy producentem jachtów, firmą Laser Performance a Międzynarodowym Stowarzyszeniem Klasy Laser – International Laser Class Association – ILCA. Zmiana nazw będzie przebiegała w sposób płynny, ILCA dokonała już modyfikacji i to samo zleciła związkom krajowym. Poszło o prawa do zastrzeżonej nazwy, otóż producent jachtów był praktycznie monopolistą w budowie jachtów tej klasy, a udzielane licencje były niezwykle kosztowne i obarczone wieloma wymogami technicznymi trudnymi do spełnienia. W konsekwencji jachty były kosztowne pomimo prostoty konstrukcji. Kiedy przedstawiciele związku klasowego chcieli dokonać inspekcji stoczni, nie zostali do niej wpuszczeni, a wszelkie próby zawarcia ugody spełzły na niczym. W tej sytuacji ILCA postanowiła obejść przepisy prawa autorskiego i w rezultacie łódki produkowane przez Laser Performance nie zostały dopuszczone do międzynarodowych regat, a licencję na produkcję ILCA przekazała nowym producentom.  

Polacy na Laserze startowali w regatach olimpijskich od 2000 roku. Najwięcej startów zaliczył Maciej Grabowski, który był 7. w Sydney, 11. w Atenach i 16. w Pekinie. Dwukrotnie w tej samej klasie reprezentował Polskę Kacper Ziemiński, który zajął 17. miejsce w Londynie i 18. w Rio de Janeiro. Panie ścigały się w olimpijskich regatach od 2008 roku, kiedy to Katarzyna Szotyńska zajęła miejsce 9. Cztery lata później, w Londynie, Anna Winzieher zajęła 22. lokatę, w tegorocznych Igrzyskach Olimpijskich w Tokio Magda Kwaśna zajęła 17. miejsce.

Polacy doskonale spisywali się w regatach mistrzostw świata w klasie Laser Radial. Marcin Rudawski aż 6-krotnie zdobywał złoty medal (2009, 2010, 2011, 2015, 2016 i 2017), ponadto dwa razy był drugi (2013 i 2014). Ten zawodnik aż 8-krotnie zdobywał tytuł Mistrza Europy w latach 2010-2017. Jonasz Stelmaszczyk zwyciężył w roku 2014, Wojciech Zemke był drugi w 2010 roku, podobnie jak Aleksander Arian w 2018 roku. Katarzyna Szotyńska cztery razy zwyciężała w tej samej klasie (2000, 2001, 2002 i 2003). Najbardziej na świecie utytułowanym zawodnikiem w tej klasie pozostaje Robert Scheidt z Brazylii, który zdobył 9 tytułów mistrza świata (ostatni w wieku 40 lat), dwukrotnie był drugi i raz trzeci.

Laser Radial.

Posts Carousel