W paragrafie 3 odnajdujemy cele stawiane odznace. Celem ŻOT jest zachęcenie najszerszych mas świata pracy i młodzieży do systematycznego uprawiania turystyki żeglarskiej, połączonego z poznawaniem kraju ojczystego, jego dróg wodnych, bogactw naturalnych, jego piękna i kultury, jak również z osiągnięciem pełnego wypoczynku, podniesieniem stanu zdrowia i sprawności fizycznej, tak niezbędnych do pracy i obrony Polski Ludowej. Ta wykwintna nowomowa jest oczywista, jeśli weźmiemy pod uwagę kontekst historyczny, czyli szczyt epoki stalinizmu, gdy wróg czyhał za każdym rogiem, a obowiązkiem obywatela była gotowość do obrony zdobyczy ludowego państwa.

W paragrafie 4. odnajdujemy ustanowione mocą niniejszego regulaminu stopnie odznaki. Są tylko trzy: brązowa, srebrna i złota. O najwyższą odznakę mogła ubiegać się osoba posiadająca stopień kapitana żeglarstwa turystycznego[1] i uzyskał w okresie nie krótszym niż dwa sezony i nie dłuższym niż pięć co najmniej 1800 punktów. Punkty przyznawane były według zasad istniejących jeszcze do niedawna, a mianowicie żegluga z prądem – 1 pkt, na wodach stojących – 2 pkt. i pod prąd – 3 pkt. Za żeglowanie po wodach osłoniętych – 2 pkt. za kilometr, a w rejsach morskich 1 pkt. za 1 Mm. W tamtym regulaminie uszczegółowiono również zasady zdobywania punktów dodatkowych: za wiosłowanie i holowanie (par.11), przewóz łodzi czy pokonywania uciążliwych przeszkód na szlaku (par. 12). Ciekawostką, nie istniejącą w późniejszych regulaminach, była zasada zawarta w paragrafie 13., mówiąca że za powtórne przepłynięcie szlaku zapisuje się tylko połowę punktów, a za kolejne pływanie po tym samym akwenie punkty już nie przysługują. Żeglowanie tym samym szlakiem w stronę przeciwną punktowane już jednak było. Reguła zróżnicowanej liczby punktów za żeglowanie po wodach śródlądowych przetrwała aż do drugiej dekady lat dwutysięcznych, zmieniono ją z inicjatywy KTŻ, a zapewne zupełnym przypadkiem pozostawał fakt, że doroczne Centralne Rejsy PTTK odbywają się przede wszystkim na rzekach i z prądem.

Osobne paragrafy poświęcono Przodownikom ŻOT. Musieli się oni legitymować wyrobieniem społecznym i ideologicznym, nieskazitelnym obliczem moralnym (pamiętajmy, był rok 1953), stopniem kapitana żeglarstwa turystycznego, umiejętnością udzielania pierwszej pomocy. Ponadto powinni byli wykazać się znajomością zasad ochrony przyrody oraz umiejętnością organizowania wycieczek żeglarskich i dokładną znajomością szlaków wodnych ze szczególnym uwzględnieniem leżących na nich zabytków (par. 19.).  PTTK narzucił także (w paragrafie 24.) swoim Przodownikom obowiązek wychowania obywatelskiego i szkolenia żeglarskiego. Kolejny paragraf nadaje Przodownikowi prawo do zwracania uwagi wszelkim osobom nieodpowiednio zachowującym się, choćby nawet nie należały do prowadzonej przez niego wycieczki, a w wypadkach naruszania przepisów prawa, zwyczajów turystycznych czy sportowych oraz zasad współżycia społecznego ma on prawo każdego wylegitymować, powiadamiając następnie właściwą władzę.

W przepisach końcowych wskazano, że ŻOT może nosić jedynie osoba posiadająca przy sobie odpowiedni dokument, a winni nieprawnego noszenia odznaki zostaną pociągnięci do odpowiedzialności karnej (par. 26).

25 listopada 1960 roku Zarząd Główny PTTK zatwierdził nowy regulamin Żeglarskiej Odznaki Turystycznej ŻOT wprowadzając 5 stopni: brązowy, srebrny, złoty, duży srebrny, duży złoty. Za każde powtórzenie punktów uzyskiwało się kolejny Szmaragd do odznaki Dużej Złotej. Wówczas usunięto równiez z niego wszystkie ideologiczne zapisy.