Obecnie jest to okręt muzeum w Petersburgu. Do służby wszedł 29 lipca 1903. Nazwa okrętu pochodzi od rzymskiej bogini Aurory (Jutrzenka). Służbę bojową zainaugurowała w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904-1905, gdy wzięła udział w bitwie pod Cuszimą. W starciu walczyła z japońskimi krążownikami, ale –choć poturbowana- przetrwała bitwę i zdołała dotrzeć do amerykańskiej bazy w Manili, gdzie została internowana do końca wojny. W 1906 „Aurora” została zwrócona Rosji i powróciła na Bałtyk, gdzie stała się okrętem szkolnym kadetów.

W ciągu następnych lat uczestniczyła w wielu zagranicznych rejsach szkoleniowych. I wojna minęła bez wielkich dokonań, w końcu 1916 roku okręt został skierowany do Piotrogrodu na remont aby następnie zacumować na Newie. Na jej pokładzie powołano komitet rewolucyjny, gdy w mieście trwały przygotowania do rewolucji bolszewickiej. 7 listopada 1917 roku (25 października kalendarza juliańskiego) o godzinie 2140 z działa „Aurory” stojącej na Newie naprzeciw Pałacu Zimowego – siedziby Rządu Tymczasowego, oddano strzał-symbol, który zapoczątkował zwycięską bolszewicką rewolucję.

„Aurora” to krążownik pancernopokładowy (w klasyfikacji rosyjskiej: krążownik I rangi), należący wraz z dwoma bliźniaczymi okrętami: „Diana” i „Pałłada” do typu Diana. „Aurora” pierwszy raz została użyta bojowo w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904-1905. Pod dowództwem komandora J. Jegoriewa okręt wszedł w skład dywizjonu krążowników II Eskadry Oceanu Spokojnego, złożonej z okrętów Floty Bałtyckiej wysłanych na Daleki Wschód. 27-28 maja 1905, „Aurora” wzięła udział w bitwie pod Cuszimą, w której razem z innymi krążownikami pancernopokładowymi miała za zadanie ochraniać statki transportowe. W toku bitwy walczyła z japońskimi krążownikami, otrzymując 18 trafień. Zginęło 16 ludzi, w tym dowódca, uszkodzono jedno działo 152 mm i pięć dział 75 mm. „Aurora” przetrwała bitwę i wraz z krążownikami „Oleg” i „Żemczug” zdołała dotrzeć do amerykańskiej bazy w Manili, gdzie została internowana do końca wojny. W 1906 „Aurora” została zwrócona Rosji i powróciła na Bałtyk, gdzie stała się okrętem szkolnym kadetów. W ciągu następnych lat uczestniczyła w wielu zagranicznych rejsach szkoleniowych.

W czasie I wojny światowej brak było ciekawszych epizodów w karierze okrętu. W końcu 1916 roku okręt został skierowany do Piotrogrodu na remont. Duża część jego załogi, podobnie jak marynarzy innych rosyjskich okrętów, uległa wówczas panującej tam atmosferze rewolucyjnej i agitacji komunistycznej. W marcu 1917 załoga „Aurory” aktywnie uczestniczyła w burżuazyjnej rewolucji lutowej. Na okręcie, wciąż przebywającym w Piotrogrodzie, powołano komitet rewolucyjny, podczas gdy w mieście trwały przygotowania do rewolucji bolszewickiej. 7 listopada 1917 roku (25 października starego stylu) o godzinie 21.40 z działa „Aurory” stojącej na Newie naprzeciw Pałacu Zimowego – siedziby Rządu Tymczasowego, oddano strzał ślepym nabojem, na komendę okrętowego komisarza Aleksandra Biełyszewa. Członkiem ówczesnej załogi był także Polak Leon Garbaczewski. Strzał ten został, począwszy od 10. rocznicy rewolucji, szeroko spopularyzowany w propagandzie komunistycznej jako umówiony sygnał do szturmu na Pałac Zimowy, który zapoczątkował zwycięską bolszewicką rewolucję październikową. Relacje uczestników zdarzenia jednak nie potwierdzają, żeby strzał „Aurory” miał być sygnałem do ataku, zwłaszcza że już wcześniej strzelały działa Twierdzy Pietropawłowskiej. Sami marynarze „Aurory” w liście otwartym w gazecie Prawda dwa dni później zdementowali pogłoski, że okręt ostrzeliwał Pałac Zimowy, gdyż jego artyleria mogła zaszkodzić mieszkańcom, natomiast stwierdzili, że ich wystrzał miał zaalarmować pozostałe okręty na Newie do stanu gotowości. Członkowie załogi „Aurory” brali natomiast udział w walkach.

Dopiero w 1922 roku „Aurora” ponownie wróciła do służby, jako okręt szkolny. W czasie II wojny światowej okręt nie był używany; zdjęto z niego działa i ustawiono na lądzie w ramach obrony Leningradu. Okręt został uszkodzony w ostrzale i osadzony na dnie w porcie Oranienbaum koło Leningradu. Zatopiony 30 września 1941 r. w Oranienbaumie (obecnie Łomonosowsk) podczas oblężenia Leningradu w trakcie II wojny krążownik. Wrak, pozbawiony cennego wyposażenia dotrwał do zniesienia niemieckiej blokady. Ponieważ spędził pod wodą nieomal 2,5 roku dalsze jego losy były oczywiste, do służby już nie wrócił.  Za jednostką wstawił się jednak admirał floty Iwan S. Isakow. Jego zdaniem „Aurora” po odbudowie mogła służyć jako stacjonarna jednostka szkolna dla słuchaczy Nachimowskiej Szkoły Marynarki Wojennej z Leningradu oraz brać udział w wychowaniu społeczeństwa jako pomnik rewolucji październikowej i udziału floty w obronie miasta. Idea ta zyskała poparcie dowódcy WMF, adm. floty Nikołaja G. Kuzniecowa, i wpływowego szefa leningradzkiego komitetu partii Andrieja A. Żdanowa.

I to właśnie władze Leningradu wystąpiły 24 sierpnia 1944 r. do marynarki wojennej o zachowanie okrętu, który w międzyczasie został w lipcu 1944 wydobyty i przeholowany 20 lipca do Leningradu, oraz ustawieniu go przy nabrzeżu Bolszoj Newki.
W wyniku tych zabiegów krążownik skierowano do remontu połączonego z odbudową mającą na celu przystosowanie go do pełnienia funkcji stacjonarnego hulku szkolnego. W trakcie tych prac usunięto obie burtowe maszyny parowe napędu głównego, jak też część kotłów parowych wraz ze zbędnym wyposażeniem. W celu zabezpieczenia kadłuba został on pokryty wewnątrz, do wysokości metra powyżej linii wodnej, warstwą wytrzymałego betonu o grubości 50-90 mm, wzmocnioną stalowymi prętami grubości 6-8 mm. Łączna masa tej żelbetonowej „skorupy” wyniosła 450 t, zaś prace związane z jej układaniem przeprowadzono między 5 kwietnia a 15 lipca 1946 r.

Prace stoczniowe trwały 4 lata i ostatecznie 17 listopada 1948 r. odrestaurowana „Aurora” zacumowała przy nabrzeżu tuż obok budynku Nachimowskiej Szkoły Marynarki Wojennej.
Utworzenie w 1950 r. okrętowego muzeum rozpoczęło proces zmiany priorytetów w wykorzystaniu tej jednostki. W 1956 r. uzyskała ona statut filii Centralnego Muzeum Marynarki Wojennej, tym samym stając się ogólnodostępnym okrętem-muzeum. Kolejnym krokiem było wpisanie jej na listę zabytków, co nastąpiło 30 sierpnia 1960 r. na mocy Uchwały nr 1327 Rady Ministrów ZSRR. Rok później ostatecznie pokład krążownika opuścili słuchacze Nachimowskiej Szkoły, co pozwoliło na powiększenie ekspozycji muzealnej.

Po remoncie w latach 1945–1947 „Aurora” została przekształcona na okręt-muzeum, jej wygląd przybliżono do historycznego stanu z 1917. Została następnie zakotwiczona i udostępniona do zwiedzania na Newie, na nabrzeżu Wyspy Piotrogrodzkiej w Petersburgu. W latach 1984–1987 „Aurora” przeszła generalny remont, po którym jej wygląd przybliżono w jeszcze większym stopniu do historycznego, przy czym jednak znaczną część oryginalnej konstrukcji okrętu zastąpiono nową (między innymi dobudowano nową część podwodną). Kolejny dwuletni remont w stoczni w Kronsztadzie dobiegł końca w lipcu 2016 roku. W 2018 r. na pokładzie okrętu odtworzono cerkiew wojskową, która działała na „Aurorze” przed 1917 r.

Triumf czerwonej gwiazdy  – Władysław Broniewski

Wali się front. Wali się tron
To sie­dem­na­sty rok.
Czer­wo­na łuna ze wszech stron
roz­ja­śnia car­ski mrok.
Już z „Au­ro­ry” wy­strzał padł,
wy­buch­nął już Paź­dzier­nik
na Pa­ła­co­wym pla­cu ślad
prze­bie­ga­ją­cej czer­ni
Nie czerń to! Bra­cia-ro­bo­cia­rze
po­wstań­cy-bol­sze­wi­cy,
żoł­nie­rze, chło­pi, ma­ry­na­rze
czer­wo­ny krzyk uli­cy!
Już z „Au­ro­ry” wy­strzał padł,
ode­grz­miał po­ko­le­niom
na całą Ro­sję, cały świat:
Zwy­cię­stwo! Wol­ność! LE­NIN!

foto nl:Gebruiker:Markv i, Człowiek, Dmitrij Awdiejew,  Fisss,