Chcemy podkreślić jej związki z żeglarstwem, a także uwypuklić jej zależność z Żeglarską Odznaką Turystyczną, której pradzieje tropimy. w materiale wykorzystaliśmy zasoby Wikipedii oraz Regulaminu SPO wydanego nakładem GKKF w 1951 roku. Prezentujemy zatem odznakę SPO i jej związki z żeglarstwem i ŻOT-em. O samej odznace ŻOT piszemy tutaj: http://wodnapolska.pl/8839-2/

Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” („SPO”) – polskie odznaczenie resortowe ustanowione uchwałą Rady Ministrów z 17 kwietnia 1950, a wycofane 16 maja 1958. Zapis Uchwały Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 1950 r. w sprawie ustanowienia odznaki: „Sprawny do Pracy i Obrony”. https://www.prawo.pl/akty/m-p-1950-a-61-713,16800841.html

Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” została ustanowiona dla podkreślenia poważnej roli wychowania fizycznego i sportu w podnoszeniu stanu zdrowotności oraz dla zapewnienia wszechstronnego rozwoju fizycznego Obywateli i przygotowania ich do wydajnej pracy i obrony Ludowej Ojczyzny. W zamierzeniu odznaka SPO miała stanowić wyraz osiągniętej sprawności fizycznej w ramach wszechstronnego i powszechnego wychowania fizycznego.

Zgodnie z ww. uchwałą RM Główny Komitet Kultury Fizycznej był zobowiązany do ustalenia regulaminu odznaki i sprawował nadzór nad całokształtem działalności dotyczącej odznaki.

Stopnie

1. Stopień dziecięcy – dla wieku od 11 do 14 lat

2. Stopień młodzieżowy – dla wieku od 15 do 18 lat (1950-1952), od 15 do 16 lat (od 1952)

3. Stopień I – dla wieku od lat 19 (1950-1952), od 17 lat (od 1952)

4. Stopień II – po uzyskaniu stopnia I (1950-1952), od 17 lat (od 1952)

Idea Odznaki i sposób jej wdrażania był wzorowany ściśle na radzieckim pierwowzorze czego w ogóle nie ukrywano, wręcz przeciwnie, podkreślano te koneksje.

Odznace nadano niezwykły wymiar propagandowy, w jej upowszechnianie włączyły się nie tylko najwyższe władze państwowe i partyjne, ale także twórcy, literaci i media.

 W książce zawierającej regulamin odznaki czytamy: „Sprawny do pracy i obrony” – to nie tylko nazwa odznaki stanowiącej podstawę jednolitego systemu wychowania fizycznego w naszym kraju, to także treść ideowa naszej kultury fizycznej, główny cel pracy wszystkich organizacji sportowych Polski Ludowej.

Za przykładem przodującej w świecie kultury fizycznej Związku Radzieckiego, na wzór podstawy radzieckiego systemu wychowania fizycznego – zespołu norm „Gotów do pracy i obrony” – wprowadzamy system nory BSPO i SPO jako główną oś działalności w dziedzinie wychowania fizycznego szkół i uczelni, jednostek SP i Wojska Polskiego, kół sportowych na zakładach pracy, klubów i ludowych zespołów sportowych.

Ilość członków naszych organizacji sportowych przygotowywanych do zdania norm odznaki, ilość zdobywających zaszczytną odznakę BSPO i SPO chłopców, dziewcząt i pracujących miasta i wsi stanowić będzie o stopniu wypełnienia naszego wielkiego zadania wychowania ludzi zdrowych, sprawnych i silnych, wytrwałych w walce i pracy, świadomych patriotów i budowniczych naszej Ojczyzny, aktywnych uczestników wielkiej walki o Plan 6-letni, o pokój na świecie.

Aby te zadania jak najlepiej wykonać, musimy szeroko spopularyzować znaczenie i treść odznaki SPO, zapoznać z jej normami najszersze rzesze obywateli, wzorowo organizować zaprawy i próby na odznakę – nieustannie mobilizować do współzawodnictwa w jej zdobywaniu całą naszą młodzież uczącą się i pracującą, wszystkich ludzi pracy.”

Narodziny Odznaki ściśle wiążą się z okresem, w jakiej powstała. Powołano ją, jak czytamy w preambule uchwały Rady Ministrów z 17 kwietnia 1850 roku „dla podkreślenia poważnej roli wychowania fizycznego i sportu w podnoszeniu stanu zdrowotności oraz dla zapewnienia wszechstronnego rozwoju fizycznego obywateli i przygotowania ich do wydajnej pracy i obrony Ludowej Ojczyzny Rada Ministrów uchwala, co następuje”

Odznaka SPO w zamyśle miała być powszechna, a żeglarstwo stało się jedną z prób sprawnościowych. Zygmunt Jędrzejkiewicz pisał na łamach czerwcowego wydania pisma „Turystyka – czasopismo poświęcone sprawom turystyki społecznej”: „Żeglarze-turyści, jeśli odbyli rejs turystyczny  o długości przynajmniej 100 km, lub posiadają jakiekolwiek stopnie ŻOT, uzyskują automatycznie zaliczenie próby sprawności w grupie V (żeglarstwo).”

W Regulaminie Odznaki zawarto zestaw ćwiczeń i norm, w którym czytamy: „Uzyskanie stopnia żeglarskiego i przepłynięcie w sezonie 100 km w tym jedna wycieczka z nocowaniem na odległość 10 km od punktu wyjściowego albo udział w I regatach zgłoszonych do SżGKKF” (pisownia oryginalna). Warto dodać, że żeglarstwo pojawia się w tym zestawieniu z zastrzeżeniem możliwości zdobycia norm do Odznaki dopiero po osiągnięciu wieku 40 lat.

Żeglarstwo wpisano do regulaminu i znalazło się ono już jako dodatkowa konkurencja na pierwszy stopień odznaki. W Regulaminie SPO wydanym w 1951 roku sytuowano je w grupie konkurencji dodatkowych, w grupie piątej, oceniających odwagę. Oprócz żeglarstwa w tej samej grupie znalazły się: jazda konna i jazda na motorze.

Do grupy konkurencji obowiązkowych zaliczono gimnastykę, pływanie, marsz i bieg, tor przeszkód. Do wyboru pozostawiono zjazd narciarski, jazdę figurową na łyżwach, ćwiczenia zwinności, szermierkę (floret), wioślarstwo, wycieczki piesze, narciarskie, kolarskie, kajakowe oraz gry zespołowe.

Odznakę bez rozgłosu wycofano w 1958 roku.