Autor, przez lata jeden z filarów Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego, odwołuje się do prac Fynesa Morysona, XVII-wiecznego badacza, dzięki któremu, jak we wstępie Pan Profesor pisze, książka ta w ogóle powstała. Czytelnik otrzymuje dzieło, po lekturze którego może być wstrząśnięty. Oto bowiem autor sięga po starodruki opisujące różne aspekty podróżowania przed wiekami.

Czegóż tu nie ma – z równą swobodą autor pisze o przedsiębiorcach przewozowych, przewodnikach, mapach, ale wskazuje też celnie regionalne kontrasty. Wskazuje na różne standardy podróżowania, porusza temat gościnności, higieny, nie pomija równie aspektu biurokracji i kontroli podróżnych. Jeden z rozdziałów poświęca instrukcjom i poradom związanymi z podróżowaniem, wskazując jak dalece inny jest współczesny świat. „Kup zeszyt do prowadzenia dziennika noclegów, tak w drodze, jak w powrocie, oraz odległości między postojem a postojem, i wszystkich wydarzeń tam zachodzących”. To instrukcja anonimowego Anglika przywołana na kartach książki, takich smaczków są w książce setki. Autor z niebywałą lekkością pióra sięga po różne aspekty podróżowania, wyśmienicie żongluje przykładami, odwołuje się do ciekawych źródeł, a całość tworzy znakomicie przygotowaną opowieść o czasach, które już za nami, ale których trochę jednak żal. Wspaniała narracja, znakomity język, nadzwyczajna swoboda operowania językiem, prawdziwy kunszt literacki – to najkrótsze podsumowanie dzieła.

Książka została bardzo starannie opracowana, uzupełniona posłowiem prof. Wojciecha Tygielskiego wskazującego na kulturowy sens podróżowania  szerszy aspekt tej formy aktywności. Publikacja zawiera obszerne przypisy, indeksy osób, indeks nazw geograficznych i indeks rzeczowy. Znakomita robota edytorska ułatwia poruszanie się po obszernym tomie.

Książka z pewnością pokaże szerszą perspektywę związaną z podróżowaniem, co w kontekście zbliżających się wakacji zyskuje na aktualności. Warto po nią sięgać, smakować, napawać się nie tylko jej warstwą merytoryczną, ale również edytorską.

Adam Mączak, „Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 2023, str. 450.