Zarząd Polskiego Związku Żeglarskiego podejmując tę inicjatywę także zobowiązał kapitanów do salutowania pomnika na jachtach.

W latach 20. istniała w tym miejscu Wojskowa Składnica Tranzytowa, a pod koniec lat 30., gdy nadciągało widmo wojny, zbudowano na Westerplatte cztery wartownie. Zachowane do dziś wojskowe zabudowania (m.in. trzy wartownie, schron, magazyny amunicyjne czy wieża dalmierza) można zwiedzać, połączono je siecią alejek. W wartowni nr 1 znajduje się Izba Pamięci, oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.

Monument upamiętniający bohaterską obronę półwyspu Westerplatte to przykład założenia urbanistycznego, w którym rzeźba, architektura i krajobraz tworzą spójną całość. Decyzja o budowie okazałego pomnika upamiętniającego początek II wojny światowej zapadła na początku lat 60., kiedy postanowiono również poszerzyć wejście kanału portowego. Mało kto dziś pamięta, że w tym miejscu upamiętnienie istniało, choć w znacznie mniej okazałej formie. Otóż wkrótce po wojnie, z inicjatywy żołnierzy, na miejscu zniszczonej wartowni urządzono skromny cmentarz z tablicą, na której wypisano nazwiska poległych. Rok 1963 przyniósł konkurs na projekt pomnika obrońców Westerplatte. Zwycięzcami zostali architekt Adam Haupt, który zaprojektował układ urbanistyczny całości oraz rzeźbiarz Franciszek Duszeńko, który wraz z Henrykiem Kitowskim zaprojektowali monument. Prace nad pomnikiem zakończono w październiku 1966 roku

Głównym elementem kompozycji krajobrazu dawnego pola bitwy na Westerplatte jest monumentalna rzeźba ustawiona na kopcu o średnicy 20 i wysokości 22 metrów. Kopiec ten projektanci usypali z ziemi wydobytej podczas poszerzania kanału portowego. To podwyższenie terenu stało się centrum kompozycji pomnikowej: na jego szczycie stanęła monumentalna rzeźba, wysoka na 25 metrów i złożona z 236 granitowych bloków. Jej nieregularny kształt miał w zamyśle projektantów nasuwać skojarzenia z wbitym w ziemię wyszczerbionym bagnetem. Na ścianach granitowych bloków gdańskiego pomnika wyrzeźbiono: sylwetki żołnierza i marynarza, hasło „Chwała wyzwolicielom” oraz nawy lokalizacji ważnych bitew. Choć pierwotnie miały się tu znaleźć miejsca ważnych potyczek na Wybrzeżu (wszak to Pomnik Obrońców Wybrzeża), ostatecznie – z powodów politycznych i propagandowych – w kamieniu wykuto nazwy pól bitewnych niewiążących się z treścią monumentu (np. Lenino).

na podstawie www.culture.pl opracował Marek Słodownik

foto Marek Słodownik (prawa zastrzeżone)