To narodowa instytucja kultury, muzeum przyjmujące za swoje posłannictwo ochronę dziedzictwa nautologicznego, poprzez gromadzenie i zabezpieczanie zabytków związanych z żeglugą, szkutnictwem, okrętownictwem, rybołówstwem oraz upowszechniające wiedzę o nich, a także o morskiej historii Polski i jej gospodarce.

Muzeum realizuje swoją misję poprzez prace badawcze, konserwację zabytków, organizację wystaw i uczestnictwo w stowarzyszeniach muzealniczych. Muzeum stara się skupić wokół siebie ludzi, instytucje, urzędy i firmy związane z gospodarką morską, tak aby móc przy ich wsparciu realizować swoje cele i wypełniać wyznaczoną misję.

W 2016 wszystkie oddziały muzeum zwiedziło 415 tysięcy osób, a rok później 469 836 osób.

W 1958 powołane zostało Towarzystwo Przyjaciół Muzeum. Z jego inicjatywy, z udziałem Przemysława Smolarka (pracownika Muzeum Narodowego w Szczecinie), w Dworze Artusa zorganizowano wystawę „Od wiosła do napędu atomowego”. Przemysław Smolarek zabiegał o utworzenie Muzeum Morskiego i jego zabiegi zakończyły się sukcesem. W 1959 odpowiednie ministerstwa oraz Muzeum Techniki i Przemysłu NOT zadecydowały o utworzeniu takiego muzeum w Gdańsku i zleciły P. Smolarkowi prace przygotowawcze. Oficjalnie muzeum powołano 1 stycznia 1962, a Przemysław Smolarek został mianowany jego dyrektorem w marcu tego roku. Na tym stanowisku pozostał do swej śmierci w 1991 roku. 7 kwietnia 1962 roku do muzeum weszli pierwsi zwiedzający. Pierwszą siedzibą Muzeum był gdański Żuraw, lecz wkrótce muzeum zaczęło się rozrastać. W 1963 otwarto nowy oddział Muzeum Latarnictwa w Rozewiu zaś w 1972 Muzeum Rybołówstwa w Helu. Także w 1972 zmieniono nazwę na „Centralne Muzeum Morskie”.

W 1977 muzeum rozszerzyło się na odrestaurowany budynek przyległy do Żurawia. W budynku tym zorganizowano oddział o nazwie „Skład kolonialny”. W 1984 otwarto kolejny oddział, Muzeum Wisły w Tczewie, oraz przejęto Dar Pomorza – żaglowiec, będący wcześniej statkiem szkolnym Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni.

Kolejnym nabytkiem Muzeum stał się parowiec Sołdek, pierwszy statek pełnomorski zbudowany po wojnie w Polsce, który otwarto dla zwiedzających w 1989. Od 1989 muzeum przejmowało odrestaurowane spichrze na Ołowiance, będącej dawniej centrum gdańskiego portu.

W 2005 pięć spichrzów zostało głównym budynkiem Muzeum. W 2012 dawne składy kolonialne zostały przerobione na Morskie Centrum Kultury. Od 2013 Muzeum jest Narodowym Muzeum Morskim. W 2016 otwarto kolejny oddział: Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie, tuż koło Muzeum Wisły.

W 2010 muzeum, jeszcze jako Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, zostało odznaczone Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Dyrektorzy

dr hab. Przemysław Smolarek (1962-1991)

doc. dr hab. Andrzej Zbierski (1991-2001)

dr inż. Jerzy Litwin (2001-2019)

dr Robert Domżał (od 2019)

Oddziały Muzeum

Obecnie Muzeum składa się z 9 oddziałów:

Żuraw – w budynku dawnej bramy z dźwigiem (zbudowanej w XV wieku, w latach 50. XX wieku odbudowanej po zniszczeniach wojennych) znajdują się wystawy dotyczące historycznego portu oraz ludzi tam pracujących (dokerzy, przewoźnicy, kupcy, żaglomistrze i powroźnicy).

Spichlerze na Ołowiance – w głównym budynku Muzeum można zwiedzić trzy wystawy stałe: „Polacy na morzach świata”, „Archeologia Morska i Nurkowanie” oraz „Galeria Morska” (ekspozycja malarstwa marynistycznego) oraz wystawy czasowe. Oprócz wystaw znajduje się tam archiwum oraz sala konferencyjna.

Ośrodek Kultury Morskiej jest obiektem przeznaczonym do edukacji. Na zdalnie sterowanych modelach statków i żaglowców można pokazać manewry statków. Inne eksponaty pokazują załadunek towarów i inne aspekty żeglugi. Wystawa stała w Ośrodku Kultury „Łodzie ludów świata” zawiera przykłady niewielkich łodzi z całego świata[10]. W 2017 ośrodek zwiedziło 106 244 osoby.

Muzeum rybołówstwa zlokalizowane w budynku XV-wiecznego kościoła w Helu pokazuje przedmioty związane z rybołówstwem w Zatoce Gdańskiej i na Bałtyku oraz wytwory kultury kaszubskiej.

Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich prezentuje historię szkutnictwa i rybołówstwa na Zalewie Wiślanym.

Muzeum Wisły w Tczewie – mieszczące się w XIX wiecznym budynku przemysłowym – pokazuje obiekty związane z transportem wiślanym. Ekspozycja ma pokazywać znaczenie Wisły dla polskiego handlu i gospodarki między XV a XVIII wiekiem oraz różne typy łodzi, tratw i statków używanych na Wiśle.

Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie składa się z dwóch części (w jednym budynku). Pierwszym jest magazyn studyjny, gdzie zwiedzający mogą obejrzeć łodzie i części statków pochodzące z badań archeologicznych, a także historyczne jachty Opty, Dal, Kumka IV oraz kolekcję kajaków z lat 1930–1950. Drugą częścią jest pracownia konserwatorska, w której obiekty archeologiczne poddawane są konserwacji lub rekonstrukcji. Pracownia konserwatorska urządzona jest w taki sposób, że zwiedzający mają widok na całą pracownię (z antresoli) i mogą oglądać poszczególne etapy prac.

Statek muzeum Sołdek – parowy rudo-węglowiec zbudowany w 1949. Zwiedzający mogą zobaczyć konstrukcję i wyposażenie statku oraz warunki życia i pracy marynarzy w połowie XX wieku.

Statek muzeum Dar Pomorza – trójmasztowa fregata zbudowana w 1909; w latach 1929–1983 służyła jako statek szkolny polskich szkół morskich. Jako statek muzeum umożliwia poznanie budowy żaglowca, a wystawy pokazują historię polskiego szkolnictwa morskiego. Jedna z wystaw poświęcona jest pisarzowi Karolowi Olgierdowi Borchardtowi, który w latach 1938–1939 był na Darze Pomorza starszym oficerem.

Sala BHP Stoczni Gdańskiej – historyczne miejsce podpisania porozumień sierpniowych, w strukturze NMM od września do grudnia 2019 roku[19], następnie przekazana NSZZ „Solidarność”.

Jedenastym oddziałem ma zostać planowane w Łebie Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego, którego budowa ma się skończyć do 2023 roku.

na podstawie www.wikipedia.org opracował Marek Słodownik

foto Marek Słodownik (prawa zastrzeżone)