106 lat temu,9 lipca 1918 roku, w Slomnikach urodził się prof. Czesław Marchaj, ekspert w dziedzinie aero- i hydrodynamiki oraz teorii żeglowania.
Autor znanego podręcznika Teoria żeglowania. Członek brytyjskiego Królewskiego Stowarzyszenia Architektów Okrętowych.Skończył studia filozoficzne, zdobył także tytuł inżyniera. Pracował na Wydziale Aerodynamicznym Uniwersytetu w Southampton. Należy do brytyjskiego Królewskiego Stowarzyszenia Architektów Okrętowych. W latach 50. i 60. reprezentował Polskę w żeglarskiej klasie Finn. Wydany przez niego podręcznik „Teoria żeglowania” jest podstawą nauki dla żeglarzy na całym świecie. Oprócz tego jest autorem ponad 60 publikacji naukowych i kilku książek. Zmarł 21 lipca 2015 roku. Pionier badań aerodynamiki ożaglowania w tunelach aerodynamicznych i naukowego podejścia, wzorowanego na aerodynamice lotniczej, do własności aerodynamicznych statków żaglowych. Polski zawodnik w klasie Finn w latach 50. i 60. Konsultant budowy jachtów startujących w regatach Pucharu Ameryki.
W młodości interesował się lotnictwem i szybownictwem. Do gimnazjum uczęszczał w Kielcach, lecz w 1933 roku przeprowadził się z rodziną do Warszawy i zdał maturę w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Warszawie, po czym podjął pracę w Instytucie Aerodynamicznym Politechniki Warszawskiej. W czasie wojny ukończył podchorążówkę ZWZ-AK, wykonywał w Warszawie zadania wywiadowcze dla AK (obserwacja „folksdojczów” itp.). Zetknął się ze środowiskiem ruchu Zadruga i został jej członkiem, przyjmując imię „Władybor”. Był też członkiem Stronnictwa Zrywu Narodowego i brał udział w kolportażu pisma „Zryw” – organu tej partii.
Po II wojnie światowej Czesław Marchaj miał zablokowany dostęp do instytucji i organizacji związanych z lotnictwem, ze względu na podejrzenia władz o nieprzychylność dla ustroju PRL. Związał się wtedy z żeglarstwem, jako dziedziną najbliższą lotnictwu i aerodynamice. Pracował m.in. jako dziennikarz tygodnika „Wieś”. W 1949 roku został aresztowany za próbę ucieczki do Szwecji, tj. nielegalnego przekroczenia granicy, i przebywał w areszcie przez półtora roku, do czerwca 1951 roku. Orzeczoną dodatkowo karę grzywny obniżono w 1953 roku na mocy amnestii. W 1953 roku, korzystając ze swej wiedzy w dziedzinie aerodynamiki, zmodyfikował (w ramach przepisów klasowych) jacht klasy Finn i wygrał na nim regaty-maraton na trasie Warszawa-Gdańsk, pokonując krajową czołówkę zawodników. Poproszony o wyjaśnienie niespodziewanego sukcesu, wygłosił w zimie 1953/54 serię wykładów dla członków warszawskich klubów żeglarskich, zebranych i opublikowanych następnie w 1957 w formie książki Teoria żeglowania[. Książkę tę Czesław Marchaj w późniejszym okresie wielokrotnie przeredagowywał i rozbudował do serii opracowań z teorii budowy i użytkowania statków żaglowych, publikowanych regularnie w wielu językach.
Swoje dokonania potwierdził wygraną w 1956 roku międzynarodowych regat w klasie Finn w Sopocie. Był aktywnym zawodnikiem regatowym i działaczem Polskiego Związku Żeglarskiego, a od 1959 roku pełnił w Związku funkcję wiceprezesa ds. szkoleniowych. W latach 60. rozpoczął działalność na forum międzynarodowym. W roku 1960 wyjechał po raz pierwszy na Uniwersytet w Southampton, gdzie został zatrudniony i spędził 2,5 roku (od czerwca 1960 do stycznia 1963). Powrócił do Polski w 1963. W latach 1962–1969 był przedstawicielem Polskiego Związku Żeglarskiego w YIRU (obecnie: IWorld Sailing). W 1969 został odwołany z tej funkcji, być może za krytyczne uwagi wobec polityki władz PRL. W 1965 roku rozpoczął współpracę z magazynem „Żagle”. Od roku 1967 ponownie przebywał w Southampton i miał tam pozostać do roku 1970.
W roku 1970 otrzymał w Anglii azyl polityczny. W 1976 roku ukończył studia na Uniwersytecie w Southampton, otrzymując tytuł magistra filozofii na podstawie rozprawy Unsteady motion of sailing craft (rolling). Rozpoczął też intensywną działalność naukową. Publikował szereg prac z teorii budowy i użytkowania statków żaglowych, był konsultantem przy budowie morskich jachtów regatowych (jacht „Lionheart”, Puchar Ameryki 1980) oraz przy dochodzeniach w sprawie morskich katastrof żaglowców (tragedia regat Fastnet Race 1979).
W swoich książkach analizował wiele zjawisk wcześniej znanych z żeglarskiego doświadczenia, ale nieopisanych matematycznie, jak np. zjawisko dynamicznej niestabilności niektórych jachtów przy pełnych wiatrach. Prezentował także doświadczalne i teoretyczne (badania w tunelu i modelowanie matematyczne) weryfikacje (lub obalenia) faktów i mitów żeglarskich, jak np. mit o roli foka w powstawaniu efektu dyszy.
Publikacje książkowe
Marchaj, Czesław A. Teoria żeglowania, Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej : na zlec. Ligi Przyjaciół Żołnierza, 1957.
Мархаи Ч. Теория плавания под парусом. Пер. с польского. М., Физкультура и спорт, 1963. 381 с.
Marchaj, Czesław A. Teoria żeglowania, Sport i turystyka, Warszawa, 1966.
Мархай Ч. Теория плавания под парусами, 1970, 405 c.
Marchaj, Czesław A. Teoria żeglowania, Sport i turystyka, Warszawa, 1970.
C. A. Marchaj, „Sailing Theory and Practice”‚, Adlard Coles Ltd 1964, Library of Congress Catalogue Card Number 64-13694.
C. A. Marchaj, Aero-hydrodynamics of sailing, Adlard Coles Nautical, 2000, 3-rd ed, ISBN 0-229-98652-8
C. A. Marchaj, Aerodynamik und Hydrodynamik des Segelns, Delius, Klasing,1982, ISBN 3-7688-0390-2
Czeslaw A. Marchaj, Die Aerodynamik der Segel. Theorie und Praxis, Delius, Klasing, 1997, ISBN 3-7688-1017-8
C. A. Marchaj, Sail performance: techniques to maximize sail power, ISBN 0-07-141310-3
C. A. Marchaj, Seaworthiness: the forgotten factor, ISBN 0-87742-227-3
Cz. Marchaj, Teoria żeglowania: aerodynamika żagla, Alma-Press, Warszawa 2004, ISBN 83-7020-269-1
Cz. Marchaj, Teoria żeglowania: aerodynamika żagla, wyd. VI, Alma-Press, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7020-269-9
Cz. Marchaj, Dzielność morska: zapomniany czynnik , Alma-Press, Warszawa 2002, ISBN 83-7020-291-8
Marek Słodownik na podstawie wikipedia.org
foto Marek Słodownik (prawa zastrzeżone).