„Jantar – organ Instytutu Bałtyckiego, Przegląd kwartalny zagadnień naukowych pomorskich i bałtyckich ze szczególnym uwzględnieniem historii, geografii i ekonomii regionu bałtyckiego”

Periodyk o charakterze naukowym, adresowany do wąskiej grupy czytelników, poruszający się w obszarze zagadnień zawartych w podtytule, a więc historycznych, geograficznych oraz ekonomicznych zawężonych do spraw regionalnych. Niezwykle ważne pismo dla środowiska naukowego Gdyni i Gdańska, skupiające w gronie współpracowników elitę ówczesnego świata naukowego Pomorza. Komitet Redakcyjny składał się z uczonych z całego kraju, on nadawał pismu ogólny kierunek naukowych dociekań rozwijanych następnie na łamach. W jego skład wchodzili profesorowie: Stanisław Arnold z Warszawy, Franciszek Bujak z Lwowa, Jan Bystroń z Warszawy, Edward Lipiński z Warszawy, Jerzy Smoleński z Krakowa i Witold Staniewicz z Wilna. Redaktorami pisma byli Józef Borowik i Józef Bieniasz. Redakcja znalazła swoją siedzibę w gdyńskim gmachu Instytutu Bałtyckiego znajdującym się przy ulicy Świętojańskiej 23. „Jantar” ukazywał się regularnie jako kwartalnik, jego cena została ustalona na poziomie 3 złotych, a prenumerata roczna kosztowała 10 złotych.

Tytuł miał niezwykle konserwatywny układ, składał się z trzech zasadniczych działów: „Rozprawy”, „Sprawozdania” oraz „Recenzje”. Łamany był dwuszpaltowo, co ułatwiało lekturę, a na treści pomieszczone na łamach pisma złożyło się wiele prac naukowych i omówień badań zagadnień interesujących dla redakcji. Okładka pozostała niezmieniona przez cały okres przedwojenny, podobnie było także z papierem, na którym tytuł drukowano, a który miał wysoką jakość.

Wiele miejsca zajmowała tematyka historyczna koncentrująca się na zagadnieniach morskich, co w sposób oczywisty wynikało z profilu periodyku.[1] Dużo publikowano także na tematy gospodarcze koncentrując się na szlakach wodnych i ich wykorzystaniu w rozwoju transportu, ale też dokonując naukowych porównań pomiędzy wybranymi portami.[2] Bardzo obszernym działem były recenzje, w którym publikowano materiały na temat wybranych nowości książkowych o tematyce morskiej w bardzo różnych aspektach. W dziesięciu wydanych numerach zamieszczono aż 60 recenzji dotyczących publikacji samodzielnych oraz czasopism poświęconych tematyce bałtyckiej i pomorskiej. Oprócz tekstów autorów polskich sięgano także po tłumaczenia artykułów, głównie z kręgu naukowców skupionych wokół innego pisma naukowego wydawanego wówczas na Wybrzeżu, „Baltic Countries”.

„Jantar” odegrał niezwykle ważną rolę na rynku wydawniczym choć nie miał nigdy aspiracji bycia pismem masowym. Publikował jednak ważkie teksty poruszające problematykę bałtycką w ujęciu naukowym, pokazując stan badań uczonych w nowej dziedzinie. Skupiał wielkie autorytety naukowe i integrował środowisko wokół zagadnień morskich, inspirował kolejnych badaczy do podejmowania tej problematyki w swoich pracach.

Marek Słodownik

[1]   Kazimierz Piwarski, „Udział Litwy w polskiej polityce bałtyckiej w drugiej połowie XVII wieku”, „Jantar” nr 1/1937, str. 1-7, William J. Rose, „Rola Wisły w polskiej kulturze”, tamże, str. 32-36, Marian Małowist, „Bałtyk i Morze Czarne w handlu średniowiecznym”, „Jantar” nr 2/1937, str. 69-74, Tadeusz Zieliński, „Składniki morskie w kulturach helleńskiej i łacińskiej”, „Jantar”, str. 86-91 Antonio Antonio Giordano, „Stosunki handlowe i żeglugowe między Włochami a krajami bałtyckimi”, „Jantar”, str. 75-78, Marceli Handelsman, „Kilka uwag o sprawach bałtyckich w najnowszej historiografii polskiej”, „Jantar”, str. 103-104, Hans Niels-Skade, „Kompania Wschodnio-Azjatycka”, „Jantar”, nr 3/1937, str. 158-163, Paul Norlund, „Trelleborg. Wikiński obóz warowny na wybrzeżu Wielkiego Bełtu, „Jantar”, str. 163-166, Helena Buxell, „Ren a niemieckie porty morskie”, „Jantar”, str. 180-187, Eugene van Cleef, „Narody bałtyckie w Stanach Zjednoczonych”, „Jantar”, str. 228-234, (T.S.), „Sytuacja prawna Wolnego Miasta Gdańska”, „Jantar”, str. 243-249, Kazimierz Piwarski, „Zagadnienia bałtyckie w opinii polskiej XVII wieku”, „Jantar” nr 2/1938, str. 65-73, Kazimierz Zakrzewski, „Związki Cesarstwa Rzymskiego z Bałtykiem”, „Jantar” nr 4/1938, str. 201-208, Wiktor Nechay, „O więzi geograficznej dorzecza Odry z Polską, „Jantar”, str. 219-223, Kazimierz Lepszy, „trzy relacje o podróży Zygmunta III do Szwecji”, „Jantar”,, str. 230-237, Apolonia Załuska, „Kwestia alandzka”, „Jantar” nr 2/1939, str. 94-100

[2]   Bolesław Tabak, „Znaczenie drogi Renu dla krajów bałtyckich i skandynawskich”, „Jantar” nr 2/1938, str. 80-85, Józef de Keuster, „Konkurencja Antwerpii i Rotterdamu w obrotach z państwami bałtyckimi”, „Jantar”, nr 3/1938, str. 162-166, Waław Olszewicz, „Wisła w służbie komunikacji i energetyki”, „Jantar” nr 1/1939, str. 17-23